Zwierzęta domowe są integralną częścią wielu gospodarstw domowych. Jednakże ich obecność wiąże się z odpowiedzialnością właścicieli za ewentualne szkody wyrządzone przez te zwierzęta. Zgodnie z art. 431 § 1 k.c.:​

„Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody, niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.”​

Oznacza to, że właściciel zwierzęcia ponosi odpowiedzialność na zasadzie domniemania winy w nadzorze. Aby uwolnić się od tej odpowiedzialności, musi wykazać, że dołożył wszelkich starań w opiece nad zwierzęciem i nie popełnił żadnego zaniedbania.​

Przykłady orzeczeń sądowych:

Wyrok Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 20 maja 2019 r., sygn. akt I C 2375/17: W tej sprawie sąd uznał, że właściciel psa nie dochował należytej staranności w zabezpieczeniu zwierzęcia, co doprowadziło do pogryzienia dziecka. W rezultacie właściciel został zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody.

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 27 marca 2020 r., sygn. akt III Ca 2051/19: Sąd podkreślił, że odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta opiera się na domniemaniu winy w nadzorze. Właściciel może zwolnić się z tej odpowiedzialności tylko wtedy, gdy udowodni brak winy po swojej stronie.​

Dodatkowo, przepis art. 431 § 2 k.c. zawiera istotny wyjątek od zasady wskazanej w § 1 przywołanej podstawy prawnej, albowiem w sytuacji, gdyby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

W doktrynie wskazuje się, że „jednym z przemawiających za tym kryteriów jest porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i osoby sprawującej pieczę nad zwierzęciem. Nawet jednak jeżeli brak jest dysproporcji pomiędzy stanem majątkowym tych osób, możliwe jest przyznanie odszkodowania, np. ze względu na dramatyczny przebieg zdarzenia, rodzaj naruszonego dobra (życie lub zdrowie), zakres doznanych szkód, ich trwałość i skutki dla życia codziennego poszkodowanego; w szczególności zatem odnosić się to będzie do szkód o charakterze niemajątkowym. W przypadku braku dysproporcji majątkowej pomiędzy poszkodowanym a sprawującym pieczę nad zwierzęciem możliwe jest ustalenie np. częściowego odszkodowania” (tak: L. Jantowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2025, art. 431).

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez porzucone zwierzęta:

W sytuacji, gdy porzucone zwierzę wyrządzi szkodę, odpowiedzialność cywilna spoczywa na jego właścicielu. Jednakże w praktyce ustalenie tożsamości właściciela porzuconego zwierzęcia może być trudne, co komplikuje dochodzenie roszczeń odszkodowawczych.​

Podsumowanie:

Właściciele zwierząt muszą być świadomi swojej odpowiedzialności za działania swoich podopiecznych. Należyta staranność w opiece i nadzorze nad zwierzęciem jest kluczowa, aby uniknąć konsekwencji prawnych i finansowych związanych z ewentualnymi szkodami.